Visie robuuste rol binnenhavens

Door de veranderende wereld en recente ontwikkelingen zoals de COVID-19 pandemie, verdere bewustwording van de klimaatproblematiek, het belang van duurzaam handelen, digitalisatie en de stikstofcrisis, is er behoefte aan een update van de havennetwerkvisie Limburg uit 2012. In opdracht van Provincie Limburg hebben Panteia, Buck Consultants International (BCI) en Royal HaskoningDHV (RHDHV) een “havenvisie 2.0” gemaakt voor de Limburgse Blueports. Deze visie omvat een vernieuwde ambitie van de binnenhavens1 van Limburg vertaald in gezamenlijke- en individuele doelstellingen voor de Blueports en een actieplan om de doelstellingen te behalen. 

De visie is opgesteld aan de hand van een SWOT (Strenghts, Weaknesses, Opportunities and Threats) analyse. Deze SWOT is gebaseerd op resultaten van een desk study, waarbij de huidige situatie en relevante trends en ontwikkelingen in kaart zijn gebracht, en is aangevuld op basis van de uitkomsten van een werksessie met de betrokken Blueports. Op basis van de SWOT zijn vervolgens zowel gezamenlijke als individuele doelstellingen gedefinieerd en is de toekomstbestendigheid per Blueport onderzocht, welke verschilt per Blueport en per doelstelling. Vervolgens zijn optionele acties voor het behalen van de doelstellingen geïdentificeerd. 

De Blueport havens zijn van groot belang voor de economie en werkgelegenheid in Limburg. De havens leveren alleen al wat betreft de watergebonden activiteiten aan duizenden fte werk en hebben een directe economische toegevoegde waarde van honderden miljoenen euro’s. Indien ook de niet watergebonden bedrijven meegerekend zouden worden, zou de economische toegevoegde waarde en werkgelegenheid veel hoger zijn. Dit wordt allemaal bereikt doordat significante volumes goederen vervoerd en overgeslagen worden via de Limburgse binnenhavens: meer dan 20 miljoen ton per jaar. De rivier de Maas is de belangrijke slagader die dit mogelijk maakt. De Blueports zijn hiermee van groot belang voor de logistieke hotspot Limburg. 

Via de Maas en het Albertkanaal hebben de Blueport havens erg goede verbindingen met de zeehavens van Rotterdam en Antwerpen. Maar ook Duitsland is goed met de havens verbonden. De Blueport havens zijn erg aantrekkelijk voor het Duitse achterland vanwege de goede (weg- en spoor) ontsluiting en doordat met sluizen in de Maas het water beter controleerbaar is dan de waterstand op de Rijn. 

Belangrijke goederensoorten die via de havens worden vervoerd zijn bouwmaterialen (bijna de helft van het totale volume), containers, chemicaliën, meststoffen en metaalproducten. 

Diverse trends en ontwikkelingen in de wereld, in de omgeving en in de binnenvaart sector hebben invloed op de Blueport havens. Bijvoorbeeld de COVID-19 pandemie heeft supply chains en de binnenvaart hard geraakt. Maar toch biedt zo’n disruptie ook weer kansen. Bijvoorbeeld dat bedrijven zich meer veerkrachtig (graag toelichten wat dit betekent) gaan inrichten, waarbij de binnenvaart een goede bijdrage kan leveren. 

Ook heeft de pandemie aangetoond dat efficiënt en goed georganiseerd goederenvervoer onmisbaar is voor een land. Ook andere trends en ontwikkelingen, zoals de verandering van ladingstromen, aanpassingen van infrastructuur, de vergroting van schepen, de vergroening en de energietransitie, digitalisering, de sterke stijging van e-commerce en de opkomst van circulaire economie hebben allemaal hun impact op de binnenvaart en de Blueport havens. Deze impact is vertaald naar sterkten, zwakte, kansen en bedreigingen. Op basis van deze SWOT zijn (nieuwe) doelstellingen en acties voor de Blueport havens vastgesteld. Samenvattend zijn de doelstellingen van de Blueports gericht op drie pijlers: 

– Groei van de economische toegevoegde waarde, werkgelegenheid en overslag volumes: De Blueporthavens zetten zich in om in 2030 een groei van 20% te hebben bereikt in economische toegevoegde waarde, werkgelegenheid en overslag volume. Hierbij hoort dat alle havens zich inzetten tot een optimale benutting van hun watergebonden kavels met uitsluitend watergebonden bedrijvigheid aan het water; 

– Sterke inzet op verduurzaming: samen zetten de havens zich in om een reductie van de CO2- en NOx uitstoot van 30% te realiseren in 2030. Daarvoor wordt onder andere ingezet op elektrificatie en alternatieve brandstoffen. Tevens wordt ingezet op het faciliteren van circulaire activiteiten en willen de Blueports dat in 2030 bij 50% van de havens circulaire activiteiten plaatsvinden (bijv. recyclingactiviteiten, uitbreiding afvalverwerking faciliteiten, clean energy); 

– Innovatie en digitalisering: De eerdere drie doelstellingen kunnen niet bereikt worden als de havens gezamenlijk niet meer inzetten op innovatie en digitalisering. De Blueports willen daarom onder andere werken aan autonoom varen (en rijden), alhoewel hiervoor ook een rol is weggelegd voor rederijen en transporteurs. 

Voor het behalen van de doelstellingen wordt intensivering van de samenwerking tussen de Blueports wenselijk geacht. Met een sterkere samenwerking tussen de havens kan het belang en de betekenis van de Blueporthavens als economische driver nog krachtiger en concreter bij stakeholders (lokale en regionale overheden (wethouders, bestuurders, ambtenaren) en bedrijfsleven) naar voren gebracht worden, zodat integraal beleid uitgevoerd wordt en de groei van de havens met draagvlak gewaarborgd wordt. 

Uit de individuele gesprekken met Blueports is naar voren gekomen dat een nauwere samenwerking tussen de Blueports op de korte termijn tot de opties behoort. Ook wordt de optie van een zeer nauwe samenwerking (bijvoorbeeld in de vorm van een Havenbedrijf) open gehouden. 

Om de doelstellingen in 2030 te kunnen bereiken zijn concrete acties aangedragen, welke in deze havenvisie nader zijn beschreven.